Nederland staat aan de vooravond van een historische herwaardering van kernenergie. De discussie is verschoven van ‘of’ naar ‘hoe’, gedreven door de noodzaak om in 2050 klimaatneutraal te zijn en onze afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen te verkleinen. Zon en wind laten het soms afweten, maar een kerncentrale levert altijd stroom. Dat zorgt voor een stabiel energienet. Maar de ambities reiken verder dan alleen stroom; de restwarmte kan dienen voor stadsverwarming en de industrie kijkt met interesse naar de productie van waterstof. Deze hernieuwde interesse is geen exclusief Nederlands fenomeen, maar onderdeel van een bredere Europese beweging waarin landen als Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Finland vooroplopen.

De belofte van SMR’s en conventionele krachtpatsers

In de nucleaire wereld zien we twee duidelijke trends. Aan de ene kant zijn er de grote, bekende centrales zoals we die al kennen. Aan de andere kant is er steeds meer aandacht voor een nieuwe speler: de Small Modular Reactor (SMR). Deze kleinere reactoren beloven een revolutie in de bouwsector omdat ze grotendeels in fabrieken kunnen worden geproduceerd en als modules naar de bouwplaats worden vervoerd. Dit moet leiden tot lagere kosten en kortere bouwtijden. Hoewel de commerciële inzet van deze SMR’s in het Westen nog in de kinderschoenen staat, wordt er wereldwijd hard gewerkt aan ontwerpen die rond 2030 marktrijp moeten zijn.

De mythe van de gesloten nucleaire vesting

Veel ondernemers denken dat de nucleaire sector een gesloten wereld is, waar je alleen binnenkomt als je alles weet van radioactiviteit. De praktijk laat echter een heel ander beeld zien. In de praktijk is maar zo’n 15 procent van een kerncentrale echt ‘nucleair’. De overige 85 procent bestaat uit civiele werken, elektrotechniek en werktuigbouwkunde die vergelijkbaar zijn met projecten in andere hoogwaardige industrieën.

Dat biedt enorme kansen voor Nederlandse bedrijven. De bouw van een moderne kerncentrale vraagt om immense hoeveelheden materiaal: tienduizenden tonnen staal, duizenden kubieke meters beton, honderden pompen en kilometers aan leidingwerk en bekabeling. Of het nu gaat om civiele aannemers, installateurs van klimaatsystemen of leveranciers van beveiligingssoftware; de vraag is enorm. Een nieuwe conventionele centrale vraagt al snel twee keer zoveel componenten als de huidige centrale in Borssele.

De piramide van de toeleveringsketen

Waar liggen die kansen precies? Daarvoor moet je weten hoe de markt in elkaar zit. Je kunt de sector zien als een piramide met vier lagen (Tiers). Helemaal aan de top (Tier 1) staan de technologieleveranciers en hoofdaannemers, zoals de grote internationale bouwers en reactordesigners. Voor de nieuwe grote kerncentrales zijn er twee partijen die kans maken op deze opdracht: het Amerikaanse Westinghouse en het Franse EDF.  Daaronder volgen de systeemintegrators (Tier 2) die verantwoordelijk zijn voor grote werkpakketten.

Voor het Nederlandse MKB wordt het vooral interessant in Tier 3 en 4. Hier zitten de gespecialiseerde aannemers en de leveranciers van onderdelen. Hierbij is de locatie van het werk in de ‘piramide’ bepalend voor de eisen. Een bedrijf dat ventilatoren levert voor de turbinehal (niet-nucleair) heeft te maken met reguliere industriële standaarden. Een concurrent die echter leidingen levert voor het koelsysteem van de reactor (nucleair), moet voldoen aan extreem strenge eisen, zelfs als ze in dezelfde Tier opereren.

Veiligheidscultuur als harde eis

Wie wil leveren aan deze sector, krijgt te maken met een strikte hiërarchie van regelgeving. Dit begint bij internationale afspraken van het IAEA (Het Internationale Atoomenergieagentschap, vertaalt zich naar nationale wetgeving en eindigt bij de specifieke eisen van de vergunninghouder. Kwaliteit en veiligheid zijn hier geen marketingtermen, maar absolute voorwaarden.

Voor niet-nucleaire onderdelen volstaat vaak een ISO 9001-certificering. Zodra componenten echter een functie hebben voor de nucleaire veiligheid, verandert het speelveld. Dan gelden normen zoals NQA-1 of de specifieke ISO 19443. Dit gaat verder dan alleen het product; het gaat om de bedrijfscultuur. In de nucleaire sector wordt een proactieve houding verwacht waarbij iedereen zich continu bewust is van veiligheid en kwaliteit, van de productievloer tot de directiekamer. Kwaliteit moet niet alleen geleverd worden, maar ook tot in detail traceerbaar en aantoonbaar zijn.

Aanhaken en investeren

Een succesvolle entree in deze markt vraagt om voorbereiding. Het behalen van de juiste certificeringen, zoals ISO 19443, kost tijd en geld, maar is een noodzakelijke investering om serieus genomen te worden. Daarnaast is netwerken essentieel. De grote hoofdaannemers (Tier 1) werken vaak met uitgebreide pre-kwalificatieprocessen en leveranciersportalen. Zowel Westinghouse als EDF en partijen als Rolls Royce, die potentieel de SMR’s kunnen leveren, zijn in Nederland op zoek naar potentiële samenwerkingspartners. Bedrijven die interesse hebben kunnen zich rechtstreeks bij hen melden. Als je hier graag bij geholpen wil worden, stuur dan een mailtje naar High Tech NL en dan voorzien we je van de benodigde contacten en informatie.

Nederlandse bedrijven hebben een sterke uitgangspositie dankzij hun ervaring in de offshore, procesindustrie en hoogwaardige machinebouw. De kunst is nu om deze competenties te vertalen naar de nucleaire standaarden. De markt is in beweging, de plannen worden concreet en voor de bedrijven die bereid zijn te investeren in kwaliteit en relaties, ligt er een decennialang perspectief in het verschiet.

Waar liggen de kansen binnen de High Tech sector

Wanneer we inzoomen op de kansen voor de Nederlandse technologiebedrijven, springen drie specifieke domeinen eruit waar onze nationale expertise naadloos aansluit op de nucleaire vraag: energietechniek, robotica en de semicon-industrie.

Energietechniek: De schakel tussen centrale en net

Binnen het energiedomein gaat de rol van high-tech bedrijven veel verder dan de kernreactor zelf. De uitdaging ligt in de systeemintegratie. Een moderne kerncentrale moet functioneren in een complex energienetwerk waar ook grillige bronnen als zon en wind op aangesloten zijn. Dit vraagt om geavanceerde vermogenselektronica en slimme besturingssystemen die de stabiele output van de centrale kunnen balanceren met de pieken en dalen van het net. Nederlandse bedrijven die gespecialiseerd zijn in ‘power electronics’, transformatoren en netbeheersoftware vinden hier een directe toepassing.

Daarnaast biedt de hybride functie van nieuwe centrales kansen. Omdat kernenergie ook wordt ingezet voor de productie van waterstof en industriële warmte, ontstaat er een markt voor technologie die deze energiestromen efficiënt koppelt. Denk aan de ontwikkeling van hoogwaardige elektrolysers die direct gekoppeld zijn aan de centrale, of warmtewisselaars die onder extreme condities proceswarmte kunnen aftappen voor de industrie. Innovaties die hier worden ontwikkeld voor de procesindustrie, zijn vaak één-op-één toepasbaar in het nucleaire domein.

Robotica: Handen en ogen in een uitdagende omgeving

Op het gebied van robotica is de nucleaire sector een van de meest veeleisende, maar ook dankbare markten. Vanwege de straling in bepaalde delen van een centrale, zoals het primaire circuit, is menselijke toegang vaak beperkt of onmogelijk. Hier zijn robots essentieel voor inspectie, onderhoud en eventuele reparaties. Nederland heeft een sterke reputatie op het gebied van medische robotica en precisie-mechatronica, kennis die uitstekend vertaald kan worden naar ‘remote handling’.

Dit gaat om systemen die opereren als de verlengde arm van de operator: manipulatoren die op afstand met chirurgische precisie een lasnaad kunnen inspecteren of een onderdeel kunnen vervangen. Ook is er veel vraag naar autonome inspectierobots – drones of kruipende robots – die continu de staat van het beton en staal monitoren in ruimtes die voor mensen gesloten blijven. Voor bedrijven die robots bouwen voor offshore-inspecties of de agrarische sector, is de stap naar nucleaire toepassingen kleiner dan vaak wordt gedacht; de eisen aan robuustheid en betrouwbaarheid zijn vergelijkbaar.

Semicon: Sensoren en chips die tegen een stootje kunnen

Tot slot is er de onmiskenbare link met de semicon-industrie. Een kerncentrale zit vol met sensoren en meetapparatuur die cruciaal zijn voor de veiligheid. Deze elektronica moet echter blijven functioneren onder omstandigheden die funest zijn voor gewone chips: hoge temperaturen en ioniserende straling. Er is daarom een specifieke niche voor ‘radiation hardened’ elektronica. De kennis die in de regio rond Eindhoven en Nijmegen aanwezig is over chipontwerp en materiaalwetenschappen, is essentieel voor het ontwikkelen van deze robuuste componenten.

Bovendien delen de nucleaire sector en de semicon-industrie een obsessie voor reinheid, vacuümtechnologie en materiaalzuiverheid. Toeleveranciers die gewend zijn te werken volgens de extreem hoge standaarden van partijen als ASML, hebben een voorsprong. Zij beheersen al de kunst van het werken in cleanrooms en het leveren van componenten met nanometer-precisie. Of het nu gaat om vacuümpompen, nauwkeurige actuatoren of sensoren die trillingen meten: de kwaliteitscultuur uit de chipindustrie is exact wat de nucleaire toeleveringsketen zoekt om de volgende generatie veilige reactoren te bouwen.

Klaar om kansen te pakken?

De nucleaire markt biedt een uniek en langdurig perspectief voor bedrijven die willen investeren in kwaliteit, veiligheid en innovatie. Of je nu actief bent in energietechniek, robotica, semicon of een andere hightech discipline: er is volop ruimte om expertise in te zetten. Wacht niet tot de markt verzadigd is – de plannen worden nu concreet en de eerste samenwerkingen ontstaan.

Neem rechtstreeks contact op met de nucleaire partijen in Nederland om mogelijkheden te verkennen, of klop aan bij High Tech NL. Wij helpen graag met de juiste informatie, contacten en stappen om jouw bedrijf te positioneren in deze veelbelovende keten.

Wil je graag geholpen worden door High Tech NL bij het verkennen van de mogelijkheden? Neem dan contact op met Manager Energie, Milou Arts via milou.arts@hightechnl.nl.  We helpen je graag verder.

Meer informatie?

Je kan meer informatie vinden in deze publicatie van topsector energie. Benieuwd of jouw bedrijf past binnen de nucleaire toeleveringsketen doe dan de quickscan hier!